Nowa Lewica

 

Toruń, 23 listopada 2020 r.

 

Panie Ministrze!

 

Zakończyła się trwająca 44 dni wojna o Górski Karabach. Walki tam stoczone stanowiły praktyczny przykład masowego zastosowania dronów i amunicji krążącej w działaniach taktycznych, jak i operacyjnych. Działania bezzałogowców (BSL) wniosły znaczący wkład, a w ocenie wielu analityków wręcz kluczowy, w powodzenie azerskiej ofensywy. To one zapewniły Azerbejdżanowi sukces w wymiarze strategicznym i zwycięstwo w wojnie z Ormianami. Azerskie drony i amunicja krążąca pozbawiła Ormian szerszych możliwości efektywnego wykorzystania klasycznych środków walki, jak artyleria czy czołgi. Przełamały i zniszczyły ormiańską OPL opartą o systemy lekkich rakiet „Strieła”, „Igła” i „Wierba” oraz systemy krótkiego zasięgu 9K33 „Osa”, 9K330 „Tor”, a nawet co najmniej dwie baterie systemów dalekiego zasięgu S-300 „Favorit”, rosyjskich odpowiedników amerykańskich rakiet „Patriot”.

 

Pod względem nasycenia sił zbrojnych bezzałogowcami Polska może Azerbejdżanowi jedynie pozazdrościć. Flota azerskich dronów składała się przed wybuchem wojny z 15 maszyn klasy MALE „Elbit Hermes 900” i 15 taktycznych „Elbit Hermes 450”, 5 maszyn „IAI Heron” oraz ponad 50 nieco lżejszych BSL „IAI Searcher 2”, „Orbiter-2” czy „Thunder-B”. Kluczem azerskich sukcesów i morderczą skutecznością wykazały się sterowane prawdopodobnie przez operatorów tureckich tureckie taktyczne bezzałogowce „Bayraktar TB2”. To maszyny sprawdzone operacyjnie w Syrii i Libii miały być dostarczone do Azerbejdżanu w lipcu 2020. Te same BSL właśnie kilka miesięcy temu kupiła Ukraina.

Azerska taktyka wykorzystania dronów w wojnie była bardzo prosta, ale efektywna. Wykryte przez tureckie „Bayraktar TB2”, spoza zasięgu skutecznego ognia przeciwlotniczego, ormiańskie systemy przeciwlotnicze były niszczone przez nadlatujące na małej wysokości bezzałogowce uderzeniowe takie jak „Orbiter 1K” czy „Sky Strike”. Następnie pozbawione osłony przeciwlotniczej pojazdy opancerzone, czołgi, stanowiska armeńskiej artylerii i umocnione pozycje piechoty. Były one niszczone przez krążące w rejonie bezzałogowce „Harop” lub za pomocą artylerii naprowadzanej i korygowanej z użyciem dronów rozpoznawczych. Byliśmy świadkami pierwszego pełnoskalowego konfliktu wojennego, w którym tak masowo zastosowano drony i amunicję krążącą i to one wojnę rozstrzygnęły na korzyść Azerbejdżanu.

 

Rodzi to uzasadnione pytania do MON: W jakim zakresie Wojsko Polskie jest wyposażone w tego rodzaju broń? Jak wygląda realizacja przez rządy PiS programów modernizacyjnych mających na celu wyposażenie Wojska Polskiego w BSL?

 

Na początku 2018 roku na posiedzeniu sejmowej Komisji Obrony Narodowej sekretarz stanu MON Wojciech Skurkiewicz przedstawiał szczegółowy stan realizacji programów zbrojeniowych mających na celu wprowadzenie do Wojska Polskiego BSL, co szeroko było komentowane w mediach specjalistycznych. Chciałbym sprawdzić stan realizacji ówczesnych deklaracji. Upłynęły od lutego 2018 prawie 3 lata.

 

Panie Ministrze!

 

W ramach program „Wizjer” opracowanego przed 2015 rokiem Wojsko Polskie od 2017 r. planuje zakupić 25 zestawów bezzałogowych systemów powietrznych klasy mini.

Z dostępnych publicznie informacji wynika, że w programie „Wizjer” ma zostać pozyskanych do końca 2022 roku 25 zestawów bezzałogowców o zasięgu do 30 km przeznaczonych do zastosowania na szczeblu batalionu. Pierwsze, zgodnie z deklaracjami, jakie padły na Komisji Obrony Narodowej w 2018, miały trafić do jednostek w 2020 roku.

Czy Wojsko Polskie otrzymało bezpilotowce przewidziane programem „Wizjer”? A jeśli nie, to kiedy je otrzyma?

 

Kolejny program oznaczony kryptonimem „Orlik” to BSL przeznaczone dla Wojska Polskiego do zastosowania na szczeblu brygady. Pierwszy przetarg odbył się w roku 2015. Przypomnę, że „Orlik” to program rozpoznawczego bezzałogowca, który w założeniu miał zapewnić skokowy wzrost zdolności bojowych Wojska Polskiego. Nowe maszyny miały być zdolne do prowadzenia obserwacji na ponad 150 km od stanowiska kierowania przez 12 godzin, przy wykorzystaniu zestawu zaawansowanych sensorów.

Zgodnie informacjami medialnymi przetarg rozstrzygnięto, a wykonawcą jest nim konsorcjum kierowane przez Polską Grupę Zbrojeniową złożone z WZL-2 w Bydgoszczy i warszawskiej firmy PIT-Radwar. 30 listopada 2018 podpisano umowę przewidującą dostawę ośmiu systemów bezzałogowych statków powietrznych klasy taktycznej krótkiego zasięgu „Orlik” (wyposażonych w 40 BSP typu PGZ-19R). Wartość umowy to 789,7 mln zł przy zapisanej opcji na zakup kolejnych 4 zestawów.

 

Panie Ministrze!

 

Czy zamówione drony szczebla brygady w ramach programu „Orlik” trafiły już na wyposażenie Wojska Polskiego? A jeśli nie, to kiedy MON zamierza to zrobić? Jeśli zaś tak, to w jakiej ilości eksploatuje je wojsko?

 

Na poziomie dywizji przewidywano bezzałogowce taktyczne średniego zasięgu; programowi nadano kryptonim „Gryf”. Miały to być maszyny zdolne do pozostawania w powietrzu powyżej 20 godzin i uzbrojone w amunicję kierowaną. MON w 2018 deklarował plan pozyskania sześciu systemów (każdy złożony z 4 płatowców i systemu kierowania oraz obróbki danych) w latach 2020-2022 z opcją kolejnych sześciu w późniejszym okresie.

 

Panie Ministrze!

 

Ile taktycznych BSL w ramach programu „Gryf” trafiło do jednostek Wojska Polskiego? Czy w ogóle dokonano wyboru dostawcy? Czy w ogóle realizacja programu wyszła poza fazę analityczno-koncepcyjną?

 

W prasie specjalistycznej dostępne były informacje MON, że wyboru dostawcy wojsko dokona na przełomie kwietnia i marca roku 2015. Jaki zatem jest stan faktyczny?

 

Dla informacji, sąsiednia Ukraina od roku eksploatuje drony tej klasy tak jak Azerbejdżan, który za ich pomocą gromił wojska Ormian w Górskim Karabachu i są to tureckie drony Bayraktar TB2. W zakresie najcięższych BSL zdolnych do przenoszenia bomb i pocisków kierowanych bezzałogowcach tak zwanej klasy MALE (ang. Medium Altitude – Long Endurance) prowadzony jest przez MON program o kryptonimie „Zefir”.

 

Na rynku dostępne są do zakupu: izraelskiej produkcji BL Hermes 900 firmy Elbit Systems i drony amerykańskie firmy General Atomics, oferującej bezzałogowy samolot MQ-9 Reaper. Obie konstrukcje dostępne są jedynie w ramach umów międzyrządowych, a więc niezbędny jest wcześniejszy wybór kontrahenta. W ogłaszanych w 2018 roku planach zakupu, Wojsko Polskie miało otrzymać cztery zestawy bezzałogowych systemów powietrznych Zefir po 3 płatowce wraz z naziemną stacją. MON planował pozyskanie dwóch zestawów do rok 2022 i kolejnych dwóch po tym terminie jako opcji.

 

Panie Ministrze!

 

Na jakim etapie jest zakup ww. dronów? Czy dokonano przynajmniej wyboru dostawcy?

 

Pozwolę sobie zauważyć, że Rosja wprowadza na wyposażenie drony tej klasy typu „Orion” oraz odrzutowe „Ochotnik”. Ukraina i Turcja współpracują przy wprowadzeniu do produkcji drona „Anka”, a Chiny i Iran od lat dysponują bezpilotowcami tej klasy.

 

Panie Ministrze!

 

Jak pokazują chociażby doświadczenia opisanego przeze mnie na wstępie konfliktu o Górski Karabach, bezzałogowce powinny być wprowadzane do Wojska Polskiego szybko i w dużej ilości, tym bardziej że stosowne programy były opracowane już w roku 2015.

 

Warto też zauważyć wzrost znaczenia tych środków na polu walki. W roku 2016 Arcah (republika Górskiego Karabachu) przy ograniczonej liczbie dronów w rękach Azerbejdzanu potrafił po kilku dniach walk zatrzymać armię Azerów. Azerbejdżanowi wystarczyły jednak 4 lata intensywnych zakupów tego sprzętu w Izraelu i Turcji, aby tej jesieni w ciągu 44 dni armia Ormian została rzucona na kolana, ponosząc druzgocącą klęskę. Pytania, jakie zatem zadaję, mają kluczowe znaczenie dla możliwości bojowych Wojska Polskiego na współczesnym polu walki, szczególnie na europejskim teatrze działań wojennych. Nowoczesne BSL, liczne i technicznie zróżnicowane to dziś jeden z kluczowych elementów budowy bezpieczeństwa państwa.